یک عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه بعد از جنگ جمل حضرت علی (ع) 40 نیروی زبده زن را مأمور کرد تا همسر پیامبر (ص) را از عراق به مدینه برسانند، گفت: این موضوع می‌تواند دلیل روایی و تاریخی حضور پلیس زن نیز باشد.

به گزارش خبرنگار زنان باشگاه خبری فارس «توانا»، فهیمه فرهمندپور در برنامه "هنگام درنگ " که از شبکه اول سیما پخش شد، اظهار داشت: در سریال مختارنامه یا سریال‌های دیگری که به حضور و نقش زن نگاه تاریخی یا تم تاریخی دارند، مشاهده می‌شود که ما متأسفانه گاهی نسبت به دیدن و ندیدن زنان و نقش آنها دچار افراط و تفریط می‌شویم.

وی گفت: گاهی اوقات در بعضی از نمونه‌ها دیده می‌شود که تمام خیر و شر حوادث تاریخ و روزگار را به نحوی به زن یا زنانی نسبت می‌دهند؛ از طرف دیگر شاهد هستیم که در بعضی از قرائت‌ها و روایت‌ها از تاریخ به شکل بصری و تصویری گاهی زنان دیده نمی‌شوند؛ به صورتی که گویی زنان اصلاً در این جامعه حضور نداشتند، اگر هرکدام از این رویکردها را نسبت به حضور و نقش زن داشته باشیم، خطا خواهد بود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: زن‌ها هم بخش قابل توجهی از بدنه جامعه هستند و آنها نقش‌های مثبت و منفی را ایفا کرده‌اند، نباید نقش آنها را پر رنگ و کمرنگ‌تر از آنچه که بوده، ببینیم.

وی با بیان اینکه حتی وقتی زنان را مؤثر در سرنوشت کلان جامعه می‌بینیم، باید یادمان باشد که این نقش را منتسب به زنانگی آنها نباید کرد، اظهار داشت: گاهی اوقات دیده می‌شود تمامی اثر و نقش تعیین‌کنندگی زن‌ها در محور جاذبه‌های زنانه آنها می‌چرخد به طور مثال به دلیل وجود جلوه‌ها و جذبه‌های عاطفی آنهاست که یک مرد به سبب علاقه‌مندی به این زن حرکت تاریخی انجام می‌دهد و بر سرنوشت تاریخ مؤثر می‌شود که تمام اینها حول زنانگی و جاذبه‌های زن می‌چرخد.

فرهمند‌پور ادامه داد: وقتی تعدادی از زنان با حضور در مسجد کوفه مانع می‌شوند عمر سعد که می‌خواهد از آشفتگی در کوفه سوء استفاده کند بر منبر بیاید، نتیجه می‌گیریم که این زنان هوشمندی، جسارت، جرأت، موقع‌شناسی، تدبیر و بصیرتی را که انتظار می‌رود هر انسان مسلمانی داشته باشند را دارند بدون اینکه بخواهیم بر جاذبه‌ها و جلوه‌های زنانه آنها تأکید کرده باشیم.

وی گفت: کسانی که می‌خواهند در تاریخ ماندگار شوند و اثر گذار باشند باید چیزی بیش از اهمیت به سرنوشت فردی و خانوادگی خودشان را در نظر بگیرند همچنین باید افرادی با تدبیر، جسور و شجاع، حساس، موقع‌سنج و موقعیت‌شناس باشند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: وقتی پیامبر اسلام (ص) ظهور می‌کند تحول اساسی در نگاه به زن دیده می‌شود، پیامبر (ص) زن‌ها را هم مخاطب دعوت خودشان می‌دانند و حضرت خدیجه (س) را به عنوان نخستین شخصیت مخاطب دعوت به اسلام قرار می‌دهد.

فرهمند‌پور گفت: حضرت علی (ع) نخستین مردی است که به پیامبر (ص) ایمان آورده و بر اساس نقل‌های موجود نخستین کسی که به پیامبر(ص) ایمان آورد، حضرت خدیجه (س) است.

وی افزود: این امر نشان می‌دهد که پیامبر (ص) برای دعوت زن‌ها حساب جداگانه و اساسی باز کرد؛ در همان دوره حضور پیامبر (ص) در مکه زنان، پایداری اساسی و صبوری جدی به حفظ دین از خود نشان می‌دهند، بعضی‌ از این زنان نام‌شان در اذهان عمومی بیشتر مطرح شده مثل سمیه که نخستین کسی است که در راه اسلام به شهادت می‌رسد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: زنانی که در مکه به پیامبر (ص) ایمان می‌آورند بسیار تحت فشار قرار می‌گیرند، زنی به نام "ام شریک عامری " از قریش که جزء طبقات بالای جامعه محسوب می‌شد به پیامبر (ص) ایمان می‌آورد و هزینه گزافی بابت ایمانش می‌پردازد و از طرف خانواده‌ و قومش مورد آزار و شکنجه قرار می‌گیرد؛ جالب است که این زن علاوه بر اینکه بر ایمان خودش باقی می‌ماند و تمام فشارها و شکنجه‌ها را تحمل می‌کند در تبلیغ اسلام بسیار تلاش می‌کند و عامل انتقال اسلام به افراد دیگری از قبیله‌اش می‌شود.

وی ادامه داد: این موضوع نشان می‌دهد زنان در آن دوره ایمان و مسئولیت دینی را به عنوان تکلیف دینی و انسانی پذیرفتند و پیامبر (ص) شرایطی را فراهم آورده بود که زنان در شرایط کلان اجتماعی دیده شوند.

فرهمندپور افزود: در نخستین هجرتی که مسلمانان به دستور پیامبر (ص) به حبشه انجام می‌دهند در کنار10_ 11 مردی که نام آنها در تاریخ است نام 4 زن نیز وجود دارد، بعدها هم که حدود 70 _ 80 مرد به مهاجران در حبشه می‌پیوندند، 18 زن نیز به حبشه هجرت می‌کنند.

وی با بیان اینکه در کوچ مسلمانان به شعب ابی‌طالب در تنگناهای عجیبی که وجود دارد زنان حضور دارند، گفت: در مدینه شرایط بهتری برای حضور زنان فراهم بود، شرایط اجتماعی در اختیار پیامبر (ص) بود و وی وضعیت اجتماعی را تعیین می‌کرد.

وی اظهار داشت: در مدینه به جهت اینکه پیامبر(ص) اساساً حاکمیت جامعه و ساخت و پرداخت مناسبات اجتماعی را در اختیار داشت حضور زنان نیز پر رنگ‌تر بود؛ زنان کنونی فکر می‌کنند که 14 قرن پیش شرایط زنان خیلی بد بوده است یا در صدر اسلام زنان خیلی محدودیت داشته یا دیده نمی‌شدند و در خانه بوده و حضور اجتماعی نداشتند.

فرهمندپور ادامه داد: به عنوان کسی که در خصوص حضور زنان در تاریخ ایران کار کردم، با قاطعیت می‌گویم که شاید در هیچ دوره‌ای از تاریخ اسلام به اندازه عصر نبوی و سپس عصر حاکمیت 5 ساله امیرالمؤمنین (ع) ما حضور سالم، مؤثر و تعیین کننده زنان را نداشتیم.

وی گفت: در دوره پیامبر (ص) در مدینه حضور زنان بسیار پررنگ بوده است، گفته می‌شود جهاد بر زنان واجب نیست اما پیامبر (ص) هم ممنوعیتی برای همراهی زنان با سپاه قائل نمی‌شدند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: زنان می‌آمدند تا از پیامبر (ص) اجازه بگیرند و به عنوان کار تدارکاتی یا امدادی با سپاه همراه شوند و در موقعیت‌های نبرد هم که قرار می‌گرفتند با استفاده از شمشیر و عمود با دشمنان می‌جنگیدند و افرادی را می‌کشتند یا خود مجروح می‌شدند و پیامبر (ص) نیز ممنوعیتی برای همراهی زنان با سپاه قائل نمی‌شدند.

وی تأکید کرد: در غزوه احد که تنگنای عجیبی پیش آمد و مردها فرار می‌کردند، زنانی بودند که در پی این مردان می‌دویدند و قصد داشتند که آنها را به میدان نبرد برگردانند.

فرهمند پور تصریح کرد: در غزوه خندق از 6 زن نام برده‌اند؛ در جریان خیبر و فتح مکه نیز حضور زنان را شاهد هستیم که حضرت فاطمه زهرا (س) حضورشان در 3 یا 4 غزوه مسلم است در فتح مکه در "حُنین " که شرایط ویژه و خطرناکی است، نیز زنان حضور داشتند.

وی گفت: در بیعت رضوان و جریان سفر پیامبر، تصمیمی که پیامبر (ص) می‌گیرند برای اینکه برای زیارت به مکه بروند بدون هیچ هماهنگی با مشرکان بود که هر خطری پیش‌بینی می‌شد؛ اگر امروزه بعضی می‌خواستند چنین تصمیمی بگیرند، می‌گفتند زنان به دلیل اینکه شرایط خطرناک است در این سفر نیایند ولی پیامبر (ص) محدودیت ایجاد نمی‌کنند و زنانی بعضاً از همسران پیامبر (ص) و زنان مؤمن دیگر در این سفر بودند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: در جریان بیعت‌ها، پیامبر(ص) رسماً با زنان بیعت می‌کردند؛ بدین صورت نبود که زنان را هم در میان مردان ببینند و حضور مردان را کافی بدانند، ضمن اینکه پیامبر(ص) زنان را می‌بینند و به آنها به طور ویژه اهمیت می‌دهند؛ قرآن نیز اشاره به این موضوع دارد که اولاً پیامبر (ص) مأمور می‌شوند با زن‌ها بیعت کنند، با وجود اینکه بسیاری از آیات قرآن به صورت ضمیر جمع مذکر آمده و جمع مذکر شامل زنان هم می‌شود اتفاقاً در این مورد خاص خداوند تصریح کرده که پیامبر (ص) با زنان بیعت کند و جالب این است که خداوند برای زنان، متن متفاوتی از بیعت‌نامه داشتند.

وی با تأکید بر اینکه پیامبر (ص) نگاه ویژه‌ای به زنان داشته‌اند، گفت: پیامبر (ص) به طور خاص زنان را مخاطب قرار داده و با آنها بیعت می‌کنند البته به شیوه‌ای خاص، چون بیعت با مردان به شیوه تماس دست بوده است، پیامبر (ص) با شیوه‌ای بدون اینکه این تماس فیزیکی باشد به صورت خاصی با زنان بیعت می‌کنند.

فرهمندپور با بیان اینکه در دوره پیامبر (ص) یک هویت اجتماعی ویژه‌ برای زنان به وجود آمد، گفت: اگر سرفصل تحولات اساسی و کلانی که پیامبر (ص) در جامعه ایجاد کرده‌اند را فهرست کنیم قطعاً یکی از آن تحولات بنیادی و کلان، تغییری است که در حوزه زنان اتفاق افتاده است.

وی گفت: گاهی ممکن است تصور شود که در آن زمان حامیان پیامبر تعداد کمی بودند و پیامبر (ص) فکر کردند که چرا از زنان استفاده نشود همچنین بر این اساس ایشان زنان را به میدان آورده تا از حضور آنها به عنوان سیاهی لشکر استفاده کند و حضور زنان می‌تواند تدبیر سیاسی باشد اما جالب این است که پیامبر (ص) فضایی برای زنان ایجاد می‌کند تا آنها تسهیل در تکلیف داشته باشند و این خود زنان هستند که با رغبت و شوق به میدان می‌آمدند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: در همین بحث جهاد که اسلام آن را برای زنان واجب نکرده، "اسماء بنت یزید " زنی که در آن دوره سخنگوی زنان بوده است به عنوان نماینده سؤالات زنان از پیامبر (ص) را می‌پرسید؛ نقل شده است که اسماء خدمت پیامبر (ص) می‌رود و مطرح می‌کند که شما به زنان می‌گویید جهاد نروید ولی مردها می‌توانند جهاد بروند، بجنگند و به شهادت برسند و از این طریق اجر و ثواب نصیب آنها می‌شود پس سهم زنان در این زمینه چه می‌شود؟ پیامبر (ص) با ملاطفت می‌فرمایند: اگر شما مدیریت و خدمات هوشمندانه زنانه خود را در منزل به کار ببرید اجر و ثواب جهاد را برده‌اید.

وی با اشاره به اینکه هدف پیامبر (ص) این بود که زنان اذیت نشوند و به آنها آسان گرفته شود و از زن‌ها در موقعیت‌های خاص استفاده نشود و مورد بهره‌برداری موقعیتی و مناسبتی قرار نگیرند اضافه کرد: پیامبر (ص) از حضور زنان در مساجد حمایت می‌کرد حتی بر اساس نقل‌های فراوانی که بیشتر تفاسیر شیعه و سنی این را گفتند وقتی زن‌ها از پیامبر (ص) سوال کردند که آیا ما اجازه داریم به مسجد بیاییم؟ آیه حجاب نازل شده است.

فرهمندپور ادامه داد: در عین حال وقتی جوانان لاابالی یهودی به مدینه آمدند و یک فضای ناامنی را برای زنان ایجاد کردند تا از لحاظ روانی مسلمانان را آزار دهند به خصوص در هنگام رفتن زنان به مسجد در هنگام نماز صبح و نماز مغرب زنان احساس ناامنی می‌کردند. در حالی که پیامبر (ص) همیشه از مسجد رفتن زن‌ها حمایت می‌کردند، فرمودند که در این شرایط خاص که جامعه و محیط ناامن است شما در خانه هم نماز بخوانید برایتان اجر مسجد دارد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در خصوص نقش و حضور زنان در درون حکومت حضرت علی (ع) گفت: بسیاری از زیرساخت‌‌های اجتماعی جامعه شیعی در این دوره 5 ساله شکل می‌گیرد وقتی که حاکمیت امام علی (ع) شکل می‌گیرد، شاهد هستیم که زنان درست مانند آن زمانی که یک روز تا سر حد جان در کنار پیامبر (ص) ایستاده بودند دوباره در حاکمیت امیرالمومنین علی (ع) جان می‌گیرند و وی را همراهی می‌کنند.

فرهمند‌پور اظهار داشت: گفته می‌شود وقتی که جنگ جمل به سرانجام رسید و قرار شد همسر پیامبر (ص) از عراق به مدینه منتقل شود، در تاریخ آمده است که امیرالمومنین علی (ع) 40 سوار مسلح که سرها و چهره‌هایشان را پوشانده بودند همراه همسر پیامبر (ص) می‌فرستند تا وی را از عراق به مدینه برسانند.

وی با اشاره به اینکه این دوره بسیار خطرناکی بوده است یعنی احتمال اینکه فراری‌های جمل یا حتی کسانی که به قضیه صفین پیوستند بخواهند در راه به کاروان حمله کنند، می‌رفته است بنابراین این 40 نفر باید افراد زبده نظامی می‌بودند، عنوان کرد: در نقل‌های تاریخی است که همسر پیامبر (ص) هر از چندگاه سر از کجاوه بیرون می‌آورد و نگاه می‌کرد که 40 سوار شمشیرزن مرد او را همراهی می‌کنند و شکوائیه را مطرح می‌کرد که پسر ابی‌طالب، همسر پیامبر (ص) را با 40 مرد به مدینه فرستاده است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: وقتی این کاروان به مدینه می‌رسد این 40 نفر، همسر پیامبر(ص) را تا درب خانه همراهی می‌کنند و بعضی از اینها به داخل خانه می‌روند، این خانم خیلی نگران می‌شود که این مردها به چه دلیل به داخل خانه می‌آیند، وقتی این افراد داخل خانه می‌شوند و سربند خود را باز می‌کنند، همسر پیامبر (ص) متوجه می‌شوند که این 40 نفر زن هستند.

وی گفت: از من پرسیدند که آیا ما دلیل تاریخی و روایی برای پلیس زن داریم؟ به نظر من در دوره حاکمیت حضرت امیرالمومنین (ع) حداقل 40 نفر زن زبده و تعلیم دیده بوده‌اند و حضور زنان در چنین شرایطی لااقل برای نبردهای خاص پیش‌بینی شده بود.

فرهمندپور با بیان اینکه زنان صدر اسلام به تجربه و فراست دریافتند که اگر در پی هویت و تشخص اجتماعی هستند راه‌ آن تحقق حاکمیت معصوم و حاکمیت دینی است،‌ خاطر نشان کرد: موقعیتی که حضرت علی (ع) به طور خاص و ویژه برای حضرت زینب (س) ایجاد می‌کند، نشان دهنده این است که قرار است حضرت زینب (س) کسی باشد که در یک موقعیت تاریخی حکم یک نوع مرجعیت فکری و دینی داشته باشد و به عنوان بخش مکمل قیام عاشورا دارای مرجعیت و موقعیتی باشد که اگر حرفی زد و قضاوتی کرد مردم آن را به عنوان مرجع بپذیرند